W Gwatemali przemysłowe plantacje drzew kauczukowych rozprzestrzeniły się, znacząco wpływając zarówno na środowisko, jak i na lokalne społeczności. Od lat 40. XX wieku plantacje te rozrosły się, obejmując ponad 100 000 hektarów. Ten rozwój napędzany jest globalnym popytem rynkowym, lecz często prowadzi do wylesiania i konfliktów o ziemię.
Kontekst historyczny i ekspansja
Uprawa drzew kauczukowych została wprowadzona w latach 40. XX wieku przez Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych i szybko rozprzestrzeniła się w Gwatemali. W latach 60. plantacje zajmowały prawie 10 000 hektarów. Powierzchnia ta wzrosła do 52 000 hektarów w 2003 roku, a następnie do ponad 100 000 hektarów w 2012 roku, głównie w południowych departamentach Retalhuleu i Suchitepéquez.
Wpływ środowiskowy i społeczny
Rozwój tych monokultur stwarza znaczące zagrożenia środowiskowe. Drzewa kauczukowe wymagają pełnego nasłonecznienia, co prowadzi do wycinki istniejących lasów, zmniejszenia bioróżnorodności i zakłóceń w ekosystemach. Społecznie ekspansja plantacji często skutkuje konfliktami o ziemię i wypieraniem tradycyjnych praktyk rolniczych. Koncentracja gruntów pod uprawę kauczuku pogłębia problemy związane z własnością i dostępem do ziemi w kraju, który już teraz zmaga się z tego typu konfliktami.
Czynniki ekonomiczne i kontrowersje
Plantacje kauczuku są ekonomicznie atrakcyjne ze względu na duży popyt na kauczuk naturalny i możliwość uzyskiwania kredytów węglowych. Jednak twierdzenie, że te plantacje działają jako „sztuczne lasy”, jest mylące. W przeciwieństwie do naturalnych lasów, plantacje kauczukowe nie mają bioróżnorodności i nie przynoszą takich samych korzyści ekologicznych.
Rynek węglowy i kontrowersje klimatyczne
Plantacje kauczukowe weszły na rynek węglowy, sprzedając kredyty na podstawie sekwestrowanego dwutlenku węgla. Praktyka ta była krytykowana za brak rozwiązywania podstawowych przyczyn zmian klimatu i za stawianie zysków ponad prawdziwymi rozwiązaniami ekologicznymi. W 2010 roku gwatemalska firma Grupo Industrial de Occidente (GAO) dokonała pierwszej międzynarodowej sprzedaży kredytów węglowych z plantacji kauczuku, co dodatkowo napędziło ich ekspansję.
Wnioski i apel o zrównoważone praktyki
Kontynuowane skupienie na plantacjach kauczuku podkreśla potrzebę bardziej sprawiedliwych środowiskowo i społecznie praktyk rolniczych w Gwatemali. Promowanie dywersyfikacji gospodarki wiejskiej, agroekologii i zrównoważonego użytkowania gruntów może przynieść bardziej zrównoważone i długoterminowe korzyści.
Więcej informacji można znaleźć w artykule WRM.
